Ai thiết kế sân vườn?

Sân vườn – một thành phần của ngoại thất gắn liền không tách rời với ngôi nhà. Nhà đẹp thì cần vườn đẹp, mà cả nhà không đẹp cũng cần vườn đẹp – điều đó ai cũng muốn. Mà muốn sân vườn đẹp thì cần có thiết kế khoa học, chỉn chu. Nhưng ai sẽ thiết kế sân vườn, và thiết kế như thế nào?

Kiến trúc sư thiết kế
Tất nhiên có những người thích tự mình làm sân vườn, trồng cây cối theo thói quen, kinh nghiệm hay ngẫu hứng; song cũng rất nhiều người muốn có một bản thiết kế sân vườn cùng với hồ sơ thiết kế kiến trúc của ngôi nhà. Và sân vườn sẽ được thi công theo đúng bản thiết kế đó. Với bản thiết kế, chủ nhà cũng có thể có luôn bảng dự toán để trù liệu tài chính cho hạng mục này.
Ở những ngôi nhà ở bình thường (dạng nhà phố, biệt thự trong đô thị) thì diện tích sân vườn không lớn, chỉ dao động từ vài chục mét vuông tới một vài trăm mét vuông; nên hạng mục này thường được chủ nhà giao phó luôn cho kiến trúc sư, với thiết kế phí tính như thiết kế kiến trúc, hoặc nếu là gói riêng thì giá cũng tương đương. Quy mô như vậy nên hồ sơ thiết kế thường được gộp chung với hồ sơ thiết kế kiến trúc. “Nhờ vả” kiến trúc sư làm sân vườn, chủ nhà có những cái lợi nhất định. Đầu tiên là sự thống nhất xuyên suốt trong ý tưởng. Bởi kiến trúc sư làm kiến trúc đã có những ý chủ đạo trong tổ chức mặt bằng công năng, tổ chức không gian; hiểu được mối quan hệ giữa kiến trúc và sân vườn, mối quan hệ giữa nội và ngoại thất. Sân vườn không phải là cá thể độc lập gắn vào ngôi nhà mà quan hệ chặt chẽ tới kiến trúc ngôi nhà và các thành phần khác như cổng, tường rào; và kiến trúc sư có thể đưa ra giải pháp hợp lý. Đây là ưu điểm lớn nhất. Thứ hai, với nghiệp vụ và kỹ năng vốn có, kiến trúc sư cùng các cộng sự họa viên có thể triển khai các hình ảnh 3D một cách trực quan – điều luôn làm các chủ nhà thích thú mong chờ. Và cuối cùng, nhiều kiến trúc sư hay văn phòng thiết kế có thể khuyến mại luôn thiết kế phần sân vườn. Tuy chi phí không lớn nhưng luôn làm các chủ nhà cảm thấy dễ chịu, hài lòng. Ở mặt khác có những nhược điểm nhất định. Đó là kiến trúc sư không phải là chuyên gia về cây cối, trồng trọt nên hiểu biết về mảng này có những hạn chế. Đôi khi giải pháp cây cối của kiến trúc sư thiếu chuẩn về thẩm mỹ hay các cơ chế sinh học của cây nên sau khi thi công sân vườn không đẹp như diễn họa 3D; hoặc sau này vấn đề chăm sóc cây cối lại trở thành khó khăn cho gia chủ và kết quả cuối cùng là sân vườn không như ý, không giống dự kiến ban đầu.
Dẫu vậy, kiến trúc sư thiết kế sân vườn vẫn là một cách làm đáng khích lệ và được nhiều gia chủ thực hiện và thực tế cho những kết quả tích cực nhất định.

Nhà làm vườn thiết kế
Nhiều chủ nhà lại thích các nhà thầu làm vườn thiết kế sân vườn cho ngôi nhà của mình. Những nhà thầu này có thể là chuyên gia trồng trọt, chuyên gia ngoại thất cảnh quan sân vườn. Bên cạnh việc nhận thi công sân vườn theo thiết kế, họ có thể thiết kế sân vườn trên cơ sở kiến trúc và bao cảnh hiện trạng. Việc thiết kế sân vườn cần nhiều sự sáng tạo và khéo léo hơn là tính khoa học chặt chẽ như làm một mặt bằng công năng của kiến trúc, nên hầu hết những nhà làm vườn đều nhận thiết kế sân vườn. Những nhà làm vườn này thường không có bản vẽ thiết kế chi tiết và diễn họa 3D như kiến trúc sư mà chỉ là những phác thảo đơn giản và mô tả bằng miệng về cách bố trí sân vườn, lựa chọn cây cối, vật liệu, kết hợp với những hình ảnh minh họa công trình đã thực hiện.
Ngược lại với kiến trúc sư như đã nói ở trên; thế mạnh của nhà làm vườn là rất am hiểu các loại cây cối, song lại thiếu mối quan tâm tới chủ thể kiến trúc là ngôi nhà cùng vấn đề tổ chức không gian, hay quan hệ giữa nhà và sân vườn. Mục đích chính của họ là làm sao trồng cây xanh tốt, lớn nhanh, trồng hoa hoa nở. Và như một thói quen, cách làm của những nhà làm vườn là khá phức tạp và rườm rà với các loại cây cối – như nhiều kiến trúc sư nhận xét. Có thể, họ sẽ tư vấn cho chủ nhà tới mười loại cây – hoa cảnh trong khi có thể chỉ cần một thảm cỏ và hàng cau là đã rất đẹp rồi. Ưu điểm của việc thuê nhà làm vườn thiết kế sân vườn là cây cối được lựa chọn hợp lý với thổ nhưỡng và môi trường cụ thể; nên thường phát triển xanh tốt. Bên cạnh đó, việc vừa thiết kế vừa thi công cũng là một lợi thế cho nhà thầu, được chủ động nên có thể thực hiện được hết các ý tưởng đề ra. Ngoài cây xanh, cây cảnh, hoa… các loại vật liệu sử dụng cho sân vườn như gạch, sỏi, đá đều nằm trong dự trù thiết kế và việc thi công là khả thi.
Tuy nhiên, cũng có những mặt trái – tiêu cực; ví dụ như nhà thầu sân vườn tư vấn cho chủ nhà các loại cây đắt tiền không cần thiết, hoặc các loại cây, vật liệu sân vườn dư thừa, tồn kho vào công trình mà lại không phù hợp.

Và kết hợp
Khách quan mà nói, kết hợp là giải pháp tốt nhất để có một kết quả hoàn hảo. Kiến trúc sư sẽ là người thiết kế mặt bằng công năng của sân vườn, căn cứ theo mặt bằng kiến trúc tổng thể. Theo đó cấu trúc của sân vườn sẽ hòa nhập với kiến trúc của ngôi nhà, của tường rào và cổng. Ở thiết kế này, lối đi, mặt nước, cây xanh, chỗ chơi, chỗ nghỉ… sẽ được định vị căn cứ theo mặt bằng công năng tầng trệt, hình dáng, diện tích khu vườn… và nhu cầu của gia chủ. Các chủng loại vật liệu chính được định hình. Các dạng cây cũng được chỉ định, như chỗ nào cây cao, chỗ nào cây bụi, chỗ nào thảm cỏ… Việc tiếp theo của nhà thầu sân vườn sẽ tư vấn và lựa chọn các loại vật liệu, cây xanh trên cơ sở thiết kế ấy, và những đặc tính không gian trên hiện trạng (như chỗ nắng, chỗ râm, chỗ nhiều đất, chỗ ít đất, chỗ gần mặt nước…) Cách làm này phát huy ưu điểm và khắc phục nhược điểm của mỗi bên. Đương nhiên cách làm này cũng có thể làm chi phí tăng lên so với cách làm đơn lẻ như trên đã đề cập.
Việc kết hợp không chỉ là của kiến trúc sư với nhà làm vườn mà đôi khi là với những đối tượng khác, trong một hình thái khác. Ví dụ như nếu chủ nhà quan tâm tới phong thủy thì sân vườn là một yếu tố không thể bỏ qua. Khi đó có thể phải kết hợp mấy “nhà” với nhau: kiến trúc sư, chuyên gia phong thủy, nhà làm vườn. Hoặc ở một trường hợp khác, trong thiết kế sân vườn có một hồ cá koi Nhật Bản, thì sẽ cần một nhà thầu cho hạng mục này, bởi cấu tạo hồ cá koi cùng hệ thống cấp nước, lọc nước là rất phức tạp, đòi hỏi những tiêu chuẩn riêng mà kiến trúc sư, chuyên gia phong thủy hay chuyên gia trồng trọt cây xanh cũng không thể biết. Nhưng trong mọi trường hợp, thì kiến trúc sư vẫn luôn là người quan trọng nhất, là người đề xuất ý tưởng đầu tiên và gắn kết, dung hòa các mối quan hệ để có thể đi đến sản phẩm hoàn thiện cuối cùng.

Hương Anh ( theo tạp chí Kiến trúc và đời sống)